Mediacja z punktu widzenia prawa i znaczenia

Dr. Tadeáš Hlawiczka
W Republice Czeskiej mediacja jest regulowana Ustawą o mediacji nr. 202/2012 Sb. (w dalszej części zwanej „ustawą o mediacji"). Z punktu widzenia tej ustawy mediacja oznacza procedurę rozwiązywania konfliktu z udziałem jednego lub więcej mediatorów, którzy wspierają komunikację między osobami zaangażowanymi w konflikt (zwanymi dalej "stronami konfliktu") w celu osiągnięcia polubownego rozwiązania ich kwestii spornych poprzez zawarcie umowy mediacyjnej (patrz § 2 lit. a) ustawy o mediacji). Mediacja jako taka rozpoczyna się od zawarcia umowy o świadczenie usługi mediacyjnej (§ 4 ust. 1 ustawy o mediacji) i w idealnym przypadku kończy się ugodą mediacyjną (patrz § 6 ust. 3 lit. a) ustawy o mediacji; § 7 ustawy o mediacji). Zasady i reguły są zasadniczo takie same i opierają się na unijnych przepisach prawnych.
W Polsce nie ma ustawy o mediacji, ale istnieje wiele przepisów prawnych dotyczących mediacji. W szczególności interesują nas przepisy, które odnoszą się do sporów cywilnych, gospodarczych i pracowniczych ujęte w aktach prawnych.
Akty prawne regulujące mediacje:
1) w sprawach cywilnych, gospodarczych, pracowniczych, rodzinnych:
1. Kodeks postępowania cywilnego -
artykuły: 10, 981, 103, 109, 1831-15, 187, 210, 394;
2. Ustawa z dnia 28.07.2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
( Dz. U. nr 167, poz. 1398 z późn. zm.)
artykuły: 5, 23, 24, 79, 93, 95;
3. Ustawa z 10.09.2015r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów ( Dz. U. z 13.10. 2015r. , poz. 1595
4. Ustawa z 27.07.2001r. Prawo o ustroju sądów powszechnych ( Dz. U. z 2015r., poz. 133 z późn. zm.) artykuły : 16 a, 157 a- 157 f;
5. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 20.01.2016r. w sprawie prowadzenia listy stałych mediatorów ( Dz. U. z 28.01.2016r., poz. 122)
6. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 23.12.2015r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych ( Dz. U. z 30.12.2015r.)
artykuły: 10 ust. 3, 11 pkt 12 i 15, 61 ust. 1 pkt 3, § 132-143
7. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 20.06.2016r.w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym ( Dz. U. z 28.06.2016r. , poz. 921)
Co to jest mediacja?
Mediacja jako sposób na pogodzenie stron konfliktu była realizowana w różnych formach od początku cywilizacji ludzkiej. W Republice Czeskiej metoda ta jest stosowana do rozstrzygania sporów od dłuższego czasu, ale w przeszłości nie była prawnie uregulowana. W Polsce mediacja jest wykorzystywana w większym stopniu niż w Czechach i można powiedzieć, że już zyskała swoją pozycję i wciąż się rozwija. Jeśli chodzi o definicję mediacji, istnieje ich wiele i ani w Republice Czeskiej, ani w Polsce nie ma obowiązującej definicji. W naszym kraju definicja mediacji jest zapisana w Ustawie o mediacji, więc przychylamy się do jej treści.
Jakie są zalety i znaczenia mediacji?                                                                        
Dobrowolność – strony mediacji mogą swobodnie decydować, czy wspólnie rozwiązać swoją sytuację, bez udziału wyższej instytucji lub organu (sądu, arbitra itp.), ostatecznego werdyktu, któremu następnie musieliby się poddać. W mediacji przyjmują wspólną odpowiedzialność za znalezienie wspólnego rozwiązania z własnej inicjatywy. Tylko strony konfliktu, a nie mediator, są odpowiedzialne za wynik wzajemnego porozumienia. W przypadku gdy w trakcie procesu strony mediacji stwierdzą, że ta metoda rozwiązania im nie odpowiada, mogą w każdej chwili zakończyć rozpoczętą mediację.
Przestrzeń do wyjaśnienia i zrozumienia całej sytuacji - każda ze stron zaangażowanych w mediację będzie miała wystarczająco dużo miejsca, aby odnieść się do całej sytuacji z jej punktu widzenia. Opisując i wyjaśniając jej sytuację nie jest przerywana, jej oświadczenia są w pełni szanowane przez wszystkie strony zaangażowane i wyrazów emocji nikt nie rozpatruje i nie ocenia. Podczas konstruktywnego prowadzenia procesu mediacji strony mogą ponownie ze sobą nawiązać wzajemny kontakt, przywracając w ten sposób dobre stosunki, co jest jednym z podstawowych celów mediacji.
Równość stron – strony nie dochodzą do mediacji z pozycji "powoda i pozwanego", jak ma to miejsce w postępowaniu sądowym. Działają jako równe strony, które są zainteresowane znalezieniem wspólnego rozwiązania ich sytuacji.
Poufność – ma ścisły związek z zachowaniem poufności przez mediatora, która jest prawnie uregulowana. Strony mogą również dobrowolnie uzgodnić, a następnie umownie zobowiązać się do zachowania poufności.
Szybkość i mniej formalności –rozwiązując konflikt za pośrednictwem instytucji mediacji można uniknąć często trudnego i wyczerpująco przedłużającego się sporu, typowego dla postępowania sądowego. W tym kontekście mediacja pozwala na zwolnienie stron sporu ze ścisłej struktury postępowania sądowego i jego sztywno ustalonych zasad.
Niższe koszty finansowe – proces mediacji jest znacznie tańszy w porównaniu
z postępowaniami sądowymi. Na początku mediacji strony nie uiszczają opłaty
(w porównaniu z rozpoczęciem postępowania sądowego), w większości przypadków dzielą się w równym stopniu kosztami postępowania mediacyjnego i mają własną kontrolę nad czasem, jaki poświęcają na rozwiązanie sporu. Zaletą tego wszystkiego jest to, że jeżeli ugoda mediacji zostanie zawarta w kontekście mediacji prowadzonej przez mediatora, opłata za zatwierdzenie tej ugody mediacyjnej przez sąd, niezależnie od wartości sporu, jest znikoma.
Poprzez mediację można również rozwiązać konflikty, w odniesieniu do których, niestety, do dziś, zwykle wybiera się ścieżkę sądową. Często zupełnie niepotrzebnie. Nasza praktyka pokazuje, że poprzez mediację można na przykład rozwiązać nawet spory wynikające z nieuiszczonych zobowiązań.
 

Autor: Dr. Tadeáš Hlawiczka
E-mail: hlawiczka@cespolgroup.com
Opublikowane: 17. wrzesień 2020